Diagnoza powinna być wynikiem dokładnej i rzetelnej analizy. Nie musi odnosić się ona jedynie do stanu zdrowia. Bywa, że dotyczy ona konkretnej sytuacji lub problemu. Proces diagnozy odgrywa ważną rolę w psychiatrii i psychologii klinicznej. To właśnie rzetelna diagnoza pozwala na ustalenie następnych kroków i wdrożenie odpowiedniego programu leczenia.
Diagnoza psychiatryczna – na czym polega?
Psychiatra to osoba, która ukończyła studia medyczne oraz specjalizację z zakresu psychiatrii. To, co odróżnia psychiatrę od psychologa i psychoterapeuty to przede wszystkim możliwość przepisywania leków i leczenia farmakologicznego. Tylko lekarz psychiatra jest upoważniony do diagnozowania zaburzeń psychicznych. Oczywiście, w wyniku spotkań, wywiadu czy testów psychologicznych, również psycholog lub psychoterapeuta mogą zauważyć, że dana osoba boryka się z konkretnym problemem natury psychicznej – wówczas jednak powinien to potwierdzić psychiatra. W tym celu stosuje on zazwyczaj wywiad z pacjentem.
Diagnoza stawiana jest na podstawie konkretnych wytycznych. W Polsce obowiązuje Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10, co oznacza, że psychiatra musi zdiagnozować dane zaburzenie właśnie na jej podstawie. Przykładowo, nie może stwierdzić on „nerwicy”, gdyż taka jednostka chorobowa w klasyfikacji nie widnieje. Może za to stwierdzić występowanie zaburzeń lękowych. Ponieważ psychiatra jest lekarzem, może on wysłać pacjenta na dodatkowe badania lub konsultacje do innych lekarzy. Zdarza się, że zaleca on pobyt w szpitalu, dzięki czemu możliwa jest obserwacja pacjenta, a co za tym idzie – trafniejsza diagnoza.
Diagnoza psychologiczna – na czym polega?
Psycholodzy wyróżniają się tym, że jako jedyna grupa zawodowa jest odpowiednio przygotowana i uprawniona do przeprowadzania testów psychologicznych. Stosują oni również metodę wywiadu. Psycholog, poprzez użycie odpowiednich narzędzi i kwestionariuszy, może ustalić np. iloraz inteligencji danej osoby czy jej typ osobowości. Proces diagnostyczny przeprowadzany przez psychologów często pozwala szerzej popatrzeć na problem pacjenta, uwzględnić różne czynniki, które miały wpływ na powstanie danego zaburzenia, a także lepiej poznać samego człowieka, który jest w leczeniu. Z tego powodu psychiatrzy i psycholodzy współpracują ze sobą, zwłaszcza na oddziałach psychiatrycznych. Opinia psychologia i wyniki testów mogą wiele wnieść w ostateczną diagnozę postanowioną przez psychiatrę.
Warto też wspomnieć, że nie wszystkie sytuacje wymagają wizyty u psychiatry. Przykładowo, w sytuacji dysleksji to właśnie psycholog będzie wydawał opinię o tym, czy ten problem dotyczy danej osoby. Zrobi to właśnie na podstawie wyników testów i wywiadu. Sformułuje także zalecenia. Diagnoza psychologiczna może także dotyczyć predyspozycji zawodowych czy umiejętności społecznych.
Jak się przygotować na wizytę diagnostyczną?
Zarówno wizyta u psychologa, jak i psychiatry, może być stresująca. Postawienie diagnozy bywa dużą ulgą dla pacjentów, ponieważ mogą oni w końcu nazwać swój problem. Z drugiej strony, spotkanie ze specjalistą może ich zawstydzać i stresować. Co warto wiedzieć przed wizytą?
- Przygotuj się na to, że psycholog i psychiatra będą Cię pytać o osobiste rzeczy. O niektórych może Ci być ciężko mówić. Pamiętaj jednak, że specjalista potrzebuje poznać Twoją sytuację i osobę. Im więcej ma danych, tym łatwiej jest mu zrozumieć Twoje położenie i postawić odpowiednią diagnozę. Szczerość to więc podstawa.
- Choć otwieranie się przed obcą osobą może być trudne, pamiętaj, że rozmawiasz z kimś, kto może Ci pomóc. Nie zapominaj także, że specjalistę obowiązuje tajemnica zawodowa. Możesz więc psychologowi/psychiatrze zaufać.
- Dla niektórych osób bardzo stresujące są teksty psychologiczne. Mają oni wrażenie, że są oceniani jak na szkolnej klasówce. Faktycznie, psycholog może zadać Ci wiele wymagających zadań, a w czasie ich wykonywania liczyć czas. Nie chodzi jednak o to, aby Ci wystawić szkolną ocenę. Cel jest taki, aby Cię lepiej poznać – Twoje możliwości i ograniczenia. Dzięki temu trafniej opracować można program leczenia czy sformułować dalsze zalecenia. Wykonuj więc polecenia w swoim tempie i nie myśl o tym, jak wypadniesz. Pamiętaj, że psycholog omówi także z Tobą uzyskane wyniki, dzięki czemu masz szansę dowiedzieć się czegoś o sobie
- Zdarza się, że niektóre osoby próbują „przechytrzyć” psychologiczny kwestionariusz. Wydaje im się, że mogą oni zmanipulować wynik bądź pokazać się w innym świetle. Testy psychologiczne są jednak specjalnie konstruowane i oszukiwanie ich nie jest wcale takie łatwe. Poza tym pozostaje pytanie: po co to robić? Testy mają pomóc w pogłębieniu diagnozy, a dzięki niej można wdrożyć odpowiednie leczenie. I w tym przypadku warto więc postawić na szczerość.
- Psycholog czy psychiatra nie jest od tego, aby oceniać Cię jako człowieka, Twoje wybory czy sytuację życiową. Jeśli coś ocenia to Twój stan, a robi to po to, aby móc Ci odpowiednio pomóc.
Nie da się wdrożyć odpowiednich działań leczniczych bądź naprawczych, jeśli nie określiło się dokładnie przyczyn problemu. Psychologia kliniczna czy psychiatra nie są tutaj żadnym wyjątkiem. Diagnoza to proces niezbędny, a im wnikliwiej przeprowadzony, tym lepiej. Wymaga on wiedzy i doświadczenia, jak również empatii ze strony specjalisty. Ze strony pacjenta zaś – przede wszystkim zaufania i szczerości.