Prokrastynacja to słowo, które zyskało w ostatnich latach na popularności. Mimo że brzmi ono naukowo, większość osób doskonale wie, co się za nim kryje: opóźnianie działań oraz odkładanie spraw na później. Choć każdemu z nas zdarza się czasem coś odwlekać, są ludzie, dla których prokrastynacja jest dużym problemem. Co warto o niej wiedzieć?
Co to jest prokrastynacja?
Prokrastynacja to nic innego jak odwlekanie decyzji czy opóźnianie wykonania pewnych zadań, które są na ogół nieprzyjemne. Co ciekawe, osoba zachowująca się w ten sposób jest świadoma, że jest to dla niej niekorzystne. Prokrastynacja nie jest zaburzeniem psychicznym, choć może stanowić jego symptom lub też świadczyć o problemach w obszarze emocji. Tak naprawdę może ona wynikać z różnych przyczyn, dlatego najważniejsza jest jej systematyczność. Im częściej zdarza się danej osobie prokrastynować, tym poważniejszy jest to problem.
Co ciekawe, prokrastynacja bywa nazywana syndromem studenta. Nie polega ona jedynie na odwlekaniu zadań do wykonania w ramach studenckich obowiązków. Prokrastynować można także w związku. Przykład? Odwlekanie decyzji o zaręczynach czy przesuwanie spotkań z partnerem na inny termin. Prokrastynacja często przejawia się w miejscu pracy. Pracownik może zabierać się za odpisywanie na mało ważne maile, odraczając tym samym wykonanie raportu zleconego przez szefa.
Dlaczego zostawiamy rzeczy na ostatnią chwilę?
To ważne, żeby pamiętać, że prokrastynacja nie oznacza lenistwa, choć dla wielu osób tak to właśnie z boku wygląda. Duża część ludzi odkłada na później podjęcie ważnej decyzji, ponieważ wymaga ona planowania, akceptowania ryzyka, wzięcia odpowiedzialności, a czasem poniesienia jakichś strat.
Odkładanie zadań do wykonania na potem może być formą ucieczki od stresu i nieprzyjemnych aktywności. W tym sensie jest to sposób na radzenie sobie z negatywnymi emocjami. Prokrastynacja wynika czasem z problemu z organizacją czasu. Najczęściej jednak jej przyczyną jest lęk.
Niepodejmowanie się pewnych działań chroni osobę przed poniesieniem porażki, a czasem też… przed odniesieniem sukcesu. Dlaczego? Ponieważ sukces może wiązać się z większymi oczekiwaniami ze strony środowiska czy większą odpowiedzialnością. Prokrastynacja może być przejawem lęku przed bliskością i intymnością.
W niektórych przypadkach prokrastynacja może być przejawem zaburzeń depresyjnych. Będzie ona wówczas wynikać z poczucia bezradności i niewiary w swoje umiejętności. Co ciekawe, prokrastynacja może czasem wiązać się z perfekcjonizmem. Osoba stawia sobie zbyt wysoko poprzeczkę, w efekcie czego po prostu rezygnuje z podjęcia działania.
Przyczyn prokrastynacji można szukać także głębiej, czyli w historii życia. Badania psychologiczne (link) pokazują, że prokrastynacja u dziecka może wynikać z tego, że jego rodzice byli surowi i bardzo kontrolujący. Prawdopodobnie prokrastynacja jest w takim przypadku formą buntu wobec nadzoru i wysokich wymagań ze strony opiekuna.
Jak poradzić sobie z prokrastynacją?
Prokrastynację może przezwyciężyć. Oto kilka sposobów.
- Tworzenie listy zadań do wykonania, a także zaznaczanie, które z zadań są pilne, a które nie.
- Publiczne zobowiązanie, czyli powiedzenie o swoich zamierzeniach innym. Będą oni dopytywać o rezultat naszych działań, co tworzy presję do ich dokończenia. Może pojawić się także chęć, aby nie sprawić bliskim zawodu.
- Ograniczenie rozpraszających bodźców. Prokrastynacja często wiąże się z problemami z koncentracją. Należy więc ograniczyć rozpraszające bodźce, np. sprzątając blat biura przed pracą czy wyłączając powiadomienia w telefonie.
- Monitorowanie własnych myśli, np. o treści „to za trudne!”, „muszę zrobić to idealnie!”, „mam jeszcze trochę czasu!”.
- Psychoterapia. Jeśli podejmowane wysiłki nie przynoszą rezultatu, to może oznaczać, że istnieje potrzeba profesjonalnego wsparcia. Przyczyny problemu mogą leżeć głębiej. Warto więc ich poszukać wraz z terapeutą.
Prokrastynacja może przejawiać się na wiele sposobów i mieć różne przyczyny. Najważniejsze to szczerze zastanowić się nad tym, jak bardzo przeszkadza nam ona w życiu. Wraz z uświadomieniem sobie trudności, jakie wprowadzona ona w naszą codzienność wzrasta motywacja, aby z nią walczyć.